30 χρόνια στον «αέρα» συμπληρώνει το γαλλογερμανικό ARTE, ένα τηλεοπτικό κανάλι διαφορετικό από τα άλλα. Οι εορτασμοί θα έχουν και έντονο ελληνικό χρώμα.
Δύο αδέρφια συναντώνται ξανά, μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο ένας είχε μεταναστεύσει στην Αυστραλία, ο άλλος παρέμεινε στο χωριό του, στη Γαλλία, για να φροντίσει τη μητέρα του, που εν τω μεταξύ έχει πεθάνει. Δύο ετερόκλητοι κόσμοι, δύο διαφορετικές φιλοσοφίες για τη ζωή συγκρούονται μπροστά στην κάμερα, η οποία ενίοτε εμφανίζεται και στο πλάνο, παραβαίνοντας τους συμβατικούς κανόνες περί σκηνοθεσίας. Η ντοκουμενταρίστικη παρατήρηση συναντά τη μυθοπλασία. Όλα αυτά συμβαίνουν στη σειρά «Jour de Gloire», στο ARTE, λίγο πριν τις οκτώ το βράδυ.
Σε βάθος δεκαετίας η κάμερα παρακολουθεί τα δύο αδέρφια, που με τη σειρά τους παρακολουθούν, σε διαφορετικές συνθήκες ο καθένας, την κάλυψη του προεκλογικού αγώνα για τις γαλλικές προεδρικές εκλογές. Στο τελευταίο επεισόδιο θα ξανασυναντηθούν στον καναπέ, το βράδυ της 24ης Απριλίου, για να σχολιάσουν σε πραγματικό χρόνο τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών. «Θέλουμε να διατηρήσουμε την περιέργειά μας, επιχειρούμε να αναπτύξουμε νέες μορφές έκφρασης», λέει ο πρόεδρος του ARTE και καθηγητής δημοσιογραφίας Μπρούνο Πατινό. Ο ίδιος σημειώνει ότι το «Jour de Gloire» είχε τεράστια απήχηση και ότι το ARTE φιλοδοξεί να δίνει το παρών τόσο στην αναλογική, όσο και στην ψηφιακή τηλεόραση, αλλά και στα social media.
ARTE, μία άλλη διάσταση στον πολιτισμό
Πράγματι, το ψηφιακό μενού του ARTE στην ιστοσελίδα Arte.tv, στο YouTube, το Facebook, το Instagram και άλλες πλατφόρμες είχε προσελκύσει πάνω από 1,8 δισεκατομμύρια clicks για το 2021. Παράλληλα, το γαλλογερμανικό εγχείρημα έχει δημιουργήσει το κοινό του στην υπηρεσία streaming Twitch, αλλά και στο Twitter. Αιτιάσεις περί ελιτισμού και «ακαταλαβίστικης» σκηνοθεσίας ενίοτε αντιμετωπίζονται με χιούμορ και διάθεση αυτοσαρκασμού. Όταν για παράδειγμα το Twitter διπλασίασε τον όγκο των επιτρεπόμενων μηνυμάτων (από 140 σε 280 χαρακτήρες), ο συνεργάτης του ARTE σχολίασε ότι «είναι σαν να μεταδίδουμε όχι για τρεις, αλλά για έξι ώρες βουλγαρικό χοροθέατρο με κίτρινους υπότιτλους…»
Πολιτική βούληση για μία διαφορετική τηλεόραση
Ήταν 30 Μαΐου 1992, όταν το ARTE εξέπεμψε για πρώτη φορά. Η ίδρυση του νέου καναλιού ήταν το αποτέλεσμα μίας ισχυρής, ακλόνητης θα έλεγε κανείς, πολιτικής βούλησης. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Μιτεράν και ο καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Κολ ήθελαν να επισφραγίσουν την προσέγγιση των δύο χωρών και την πρωτοκαθεδρία τους στον πολιτιστικό τομέα με έναν τηλεοπτικό σταθμό, που θα προωθούσε τις ευρωπαϊκές παραγωγές, αλλά και συμπαραγωγές, ενώ παράλληλα θα αποτελούσε υπόδειγμα γαλλογερμανικής συνεργασίας και δημιουργίας, χωρίς να «αγχώνεται» για διαφημιστικά έσοδα και ποσοστά τηλεθέασης. Οι περισσότεροι πίστευαν ότι το εγχείρημα θα αποτύχει. Κι όμως, μετά από 30 χρόνια το ARTE είναι ακόμη εδώ, με διάθεση πειραματισμού μεγαλύτερη από ποτέ.
Η αρχή δεν ήταν εύκολη. Όπως παρατηρεί ο Μάρτιν Βίλινγκερ, διευθυντής της Γαλλικής Βιβλιοθήκης στο Λούντβιγκσμπουργκ της Γερμανίας, τον πρώτο καιρό τα γερμανικά τηλεοπτικά δίκτυα ARD και ZDF αντιμετώπιζαν το ARTE ως «μία υποχρέωση, που τους είχαν φορτώσει οι πολιτικοί» και αν μη τι άλλο έδινε την ευκαιρία «για επαναλήψεις έτοιμων παραγωγών, που είχαν ήδη προβληθεί σε εθνικό επίπεδο». Στη γειτονική Γαλλία η δημόσια τηλεόραση διαμαρτυρόταν για «έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης», ενώ συντηρητικοί πολιτικοί απέρριπταν για δικούς τους λόγους το γαλλογερμανικό πείραμα ως «προϊόν μία αριστερόστροφης πολιτιστικής ελίτ». Σήμερα οι επικριτές έχουν σιωπήσει. Άλλωστε, εξηγεί ο Μάρτιν Βίλινγκερ, δεν μιλάμε πλέον μόνο για ένα τηλεοπτικό δίκτυο, αλλά «για ένα τεράστιο ψηφιακό μενού, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται η ζωντανή μετάδοση συναυλιών και πολιτιστικών εκδηλώσεων».
Εορταστικοί χαιρετισμοί από τη Δήλο
Για του λόγου το αληθές, η κεντρική εορταστική εκδήλωση για τα 30 χρόνια του ARTE πραγματοποιείται στο ιερό νησί της Δήλου και μεταδίδεται ζωντανά, μέσω διαδικτύου, σε όλη την Ευρώπη. Πρόκειται για μία συναυλία της Ευρωπαϊκής Ορχήστρας Νέων, με σολίστ την ουκρανικής καταγωγής Ντιάνα Τιστσένκο, που ερμηνεύει τις «Τέσσερις Εποχές» του Αντόνιο Βιβάλντι. Στο ρεπερτόριό της προστίθεται όμως και η σύνθεση «Floating Autumn» της Κάρμεν Φιτσαρότι, μία αλγοριθμική ανασύνθεση στο «Φθινόπωρο» του Βιβάλντι, που θέλει να στείλει, όπως και ολόκληρη η εορταστική βραδιά της Δήλου, ένα συμβολικό μήνυμα για την προστασία του κλίματος.
Είναι η πρώτη φορά που το ιερό νησί των Κυκλάδων υποδέχεται μία ορχήστρα κλασικής μουσικής. Η συναυλία αποτελεί συμπαραγωγή του World Human Forum και του ARTE σε συνεργασία με την Europa Nostra, το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος, το Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος», το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Η μοναδική αυτή συναυλία θα μεταδοθεί απευθείας μέσω γιγαντοοθόνης στον κήπο του Μεγάρου, στην Αθήνα, αλλά και στη Βενετία, γενέτειρα του Αντόνιο Βιβάλντι.
Η γαλλίδα ιστορικός και πολιτική επιστήμων Ελέν Μιάρ Ντελακρουά χαρακτηρίζει το ARTE «απόδειξη για το τι μπορεί κανείς να επιτύχει, όταν έχει όραμα, φιλοδοξία, αλλά και θέληση». Η ίδρυση του σταθμού είχε μία ιδιαίτερη συμβολική σημασία, επισημαίνει, γιατί σηματοδοτεί μία συνεργασία στον τομέα του πολιτισμού και όχι της οικονομίας ή των εξοπλισμών. Μάλιστα «η γαλλογερμανική σύμπραξη θα αποτελέσει πρόπλασμα για την ίδρυση ενός πανευρωπαϊκού πολιτιστικού τηλεοπτικού σταθμού», εκτιμά η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης (Paris IV). Η ίδια θεωρεί σημαντικό το γεγονός ότι το ARTE παίρνει τον πολιτισμό πολύ σοβαρά, αλλά χωρίς σοβαροφάνεια, «με ανάλαφρη διάθεση, με χιούμορ, με απλότητα. Για μένα το ARTE είναι ένα τηλεοπτικό κουτί του θησαυρού, που κρύβει πάντα εκπλήξεις».
Στην αναλογική τηλεόραση τα ποσοστά τηλεθέασης του ARTE δεν ξεπερνούν το 1,3% στη Γερμανία και το 2,9% στη Γαλλία. «Εργαζόμαστε για τη δημιουργία μίας ευρωπαϊκής δημόσιας σφαίρας, η οποία όμως δεν υπάρχει ακόμη», επισημαίνει ο γερμανός αντιπρόεδρος του καναλιού Πέτερ Βέμπερ στο πρακτορείο EPD. Μία άλλη στρατηγική επιλογή είναι οι συμπαραγωγές. Ήδη το ARTE συνεργάζεται με εννέα δημόσια τηλεοπτικά δίκτυα στην Ευρώπη και επιδιώκει να διευρύνει τις δυνατότητες σύμπραξης και δικτύωσης. Παράλληλα, καταβάλλει προσπάθεια για να «μιλήσει» σε περισσότερους Ευρωπαίους στη γλώσσα τους. Πολλές εκπομπές στην ψηφιακή πλατφόρμα του καναλιού είναι διαθέσιμες με υπότιτλους στα αγγλικά, ιταλικά, ισπανικά ή πολωνικά, με αποτέλεσμα να καλύπτουν το 70% του συνολικού ευρωπαϊκού πληθυσμού. Σε όλα αυτά προστίθενται τώρα εκπομπές με ρωσικούς ή ουκρανικούς υπότιτλους, ενώ από το φθινόπωρο αρχίζουν δελτία ειδήσεων στα αγγλικά και ισπανικά.
Αγοράζοντας domain στον Ειρηνικό
Και κάτι που λίγοι γνωρίζουν: Το ARTE είναι το μοναδικό ίσως τηλεοπτικό δίκτυο στη Γερμανία που δικαιούται να φέρει στο διαδίκτυο την κατάληξη domain «.tv». Στα πρώτα βήματα του διαδικτύου αυτή η κατάληξη είχε κατοχυρωθεί στην κυβέρνηση του Τουβαλού, νησιωτικού κράτους στον Ειρηνικό Ωκεανό, η οποία όμως ήταν πρόθυμη να την πουλήσει. Ως αγοραστής εμφανίστηκε το ARTE. Σύμφωνα με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (DPA) από τα έσοδα η κυβέρνηση του Τουβαλού χρηματοδότησε την κατασκευή σχολείων και νοσοκομείων, ενώ κατέβαλε και τα απαραίτητα διοικητικά έξοδα για την ένταξη του Τουβαλού στον ΟΗΕ.
Μαρκ Πάτσβαλντ (EPD), Κρίστοφ Μποκ, Άννα Ρίνγκλε (DPA)