Eχουν προηγηθεί ομιλίες σε 25 κοινοβούλια – Καθηγητής εξηγεί ότι το «μυστικό της επιτυχίας» του Ουκρανού προέδρου βασίζεται στις αρχές του Ελληνα φιλοσόφου, αλλά και την εξοικείωσή του με τις νέες τεχνολογίες
Η προγραμματισμένη για την Πέμπτη 7 Απριλίου απευθείας σύνδεση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι με την ελληνική Βουλή θα είναι μία από τις περίπου 25 αντίστοιχες εμφανίσεις του Ουκρανού προέδρου στη διάρκεια του τελευταίου ενάμιση μήνα. Από την πρώτη στιγμή της εισβολής του ρωσικού στρατού στην πατρίδα του, στις 24 Φεβρουαρίου, ο Ζελένσκι έχει εξαπολύσει μια πυρετώδη επικοινωνιακή εκστρατεία με μαραθώνια εικονική περιοδεία σε εθνικά κοινοβούλια κυριολεκτικά σε κάθε γωνιά της Γης.
Από την Ελβετία έως την Αυστραλία και από τη Γερμανία έως την Ιαπωνία, είναι μακρύς -και εξακολουθεί να εμπλουτίζεται- ο κατάλογος των κρατών και των διακρατικών οργάνων στα οποία ο Ζελένσκι έχει δώσει συγκινητικές ομιλίες, εκθειάζοντας το φρόνημα του ουκρανικού λαού που επιμένει να αντιστέκεται στη λύσσα του επίδοξου κατακτητή, αλλά και ζητώντας άμεση βοήθεια.
Η μέθοδος του Ζελένσκι ανάγεται στις απαρχές της ρητορικής τέχνης και στις θουκυδίδειες δημηγορίες
Την προσεχή Πέμπτη, όταν θα απευθύνεται στους εκλεγμένους Ελληνες πολιτικούς -πλην ΚΚΕ και όσων άλλων θα απέχουν από την εξ αποστάσεως φιλοξενία του, οι οποίοι επικαλούνται ιδεολογική αντιπαλότητα-, είναι πολύ πιθανόν ο Ζελένσκι να επιδαψιλεύσει έπαινο στην Ελλάδα, ως τον τόπο όπου γεννήθηκε η Δημοκρατία. Ενδεχομένως να συμπεριλάβει μνεία στην Επανάσταση του 1821, στο «Οχι» του Ιωάννη Μεταξά το 1940, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου κ.λπ. Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα διανθίσει τον λόγο του με ιστορικές αναλογίες προκειμένου να προσδώσει τη μέγιστη δυνατή έμφαση στις ομοιότητες και, γενικότερα, την κοινή μοίρα του ουκρανικού και του ελληνικού έθνους. Αυτή η τακτική, άλλωστε, είναι μέρος της ρητορικής μανιέρας του, όπως έχει αποδειχθεί από τις μέχρι στιγμής εμφανίσεις του.
Οταν μίλησε στη βρετανική Βουλή, αναφέρθηκε στη Μάχη της Αγγλίας, χρησιμοποίησε το υπαρξιακό δίλημμα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ από τον «Αμλετ» («να ζει κανείς ή να μη ζει;») και επανέλαβε απόσπασμα από το θρυλικό διάγγελμα του Ουίνστον Τσόρτσιλ, το οποίο διατράνωνε την απόφαση των Βρετανών να αντισταθούν πάση θυσία, χωρίς να υποχωρήσουν ποτέ, απέναντι στη ναζιστική επίθεση. Στους Γάλλους, αντίστοιχα, μίλησε για «ελευθερία, ισότητα, αδελφότητα». Στη γερμανική Μπούντεσταγκ χρησιμοποίησε το Τείχος με μεταφορική έννοια, κεντρίζοντας την ιστορική ευαισθησία των Γερμανών γύρω από τη νέα διχοτόμηση που επιχειρεί ο Πούτιν – αυτή τη φορά όχι σε επίπεδο χώρας, όπως συνέβη με τη διαίρεση του Βερολίνου και της μεταπολεμικής Γερμανίας.
Ο Ζελένσκι θέλησε να φοβίσει τους Γερμανούς και να τους πείσει να διακόψουν τις εμπορικές συναλλαγές με τη Ρωσία, επισείοντας ένα ζοφερό σενάριο για το κοντινό μέλλον με τη διαίρεση της Ευρώπης σε μια ζώνη ελεύθερων κρατών και σε άλλη μία υπόδουλη στον δυνάστη Πούτιν. Από την άλλη, όταν μίλησε στην ιαπωνική εθνοσυνέλευση, δεν επικαλέστηκε τον κίνδυνο να υψωθεί ένα νέο Τείχος ανάμεσα στην ελευθερία και την τυραννία, όπως έκανε στη Γερμανία, προέβαλε όμως ως άμεσο τον κίνδυνο ενός νέου πυρηνικού ολέθρου εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Και όταν συνδέθηκε με το αμερικανικό Κογκρέσο, έκλεισε τον λόγο του με μερικές φράσεις στα αγγλικά, λέγοντας προσωπικά στον Τζο Μπάιντεν: «Σου εύχομαι να είσαι ο αρχηγός του κόσμου.
Αλλά το να είσαι αρχηγός του κόσμου σημαίνει ότι θα πρέπει να είσαι και ο αρχηγός της ειρήνης». Προτού προσωποποιήσει τη δραματική έκκλησή του για βοήθεια από τις ΗΠΑ απευθυνόμενος αποκλειστικά στον Αμερικανό πρόεδρο, ο Ζελένσκι είχε αναφέρει το «I have a dream» του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Στην ίδια ομιλία φρόντισε να υπενθυμίσει στους Αμερικανούς το Περλ Χάρμπορ και τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους, εφαρμόζοντας τη συνταγή της υποκίνησης συγκινησιακής μέθεξης στο κοινό του με την ανάκληση στη μνήμη τραυματικών εμπειριών, ακριβώς επειδή αυτές έχουν εντυπωθεί ανεξίτηλα στο συλλογικό υποσυνείδητο.
Οι λέξεις-κλειδιά, τύπου Περλ Χάρμπορ, Τείχος, Τσερνόμπιλ κ.λπ., δεν προϋποθέτουν βαθιά γνώση της Παγκόσμιας Ιστορίας. Αντιθέτως, προκύπτουν αμέσως, ακόμη και με την πλέον επιδερμική αναζήτηση πληροφοριών γύρω από το προφίλ μιας χώρας, τύπου Wikipedia. Ωστόσο, με τον τρόπο που ενσωματώνονται στις ομιλίες του Ζελένσκι οι συνθηματικές αυτές λέξεις υπέχουν θέση ερεθισμάτων, τα οποία πυροδοτούν εξαρτημένα αντανακλαστικά στο κοινό. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο ακροατής μαγνητίζεται από τον Ουκρανό πρόεδρο και παραμένει συναισθηματικά φορτισμένος – ακόμη κι αν δεν συντάσσεται απαραιτήτως αναφανδόν με τις θέσεις του.
Εξάλλου, ο στόχος του Ζελένσκι είναι καταρχήν να προσελκύσει το ενδιαφέρον, τα λόγια του να αντηχούν μέσα στο κεφάλι των ακροατών του πολύ αργότερα αφότου ο ίδιος ανακράξει στη μητρική του γλώσσα «Σλάβα Ουκράινι» (Ζήτω η Ουκρανία) και αποχαιρετήσει. Η μέθοδος του Ζελένσκι δεν είναι καινούρια, τουναντίον ανάγεται στις απαρχές της ρητορικής τέχνης, ακόμη και στις θουκυδίδειες δημηγορίες.
Το ατού της showbiz
Κατά κανόνα, μετά από κάποιες πρόσθετες αναφορές στην κοινή μοίρα του έθνους στο οποίο απευθύνεται με τη δική του χώρα, ο Ζελένσκι ολοκληρώνει την ομιλία του με ένα τελευταίο συναισθηματικό κρεσέντο. Ενίοτε αυτό αφορά τον ίδιο και την οικογένειά του, όπως συνέβη στην Ιαπωνία όπου ενέπλεξε τη σύζυγό του Ολένα αποκαλύπτοντας ότι το 2019 είχε μεταγλωττίσει με τη φωνή της ηχητικά βιβλία για παιδιά, βασισμένα σε ιαπωνικά παραμύθια. Στους Γερμανούς πάλι είπε ότι «ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, που ήταν και αυτός ηθοποιός, είπε κάποτε “Γκρεμίστε αυτό το Τείχος!”. Το ίδιο λέω κι εγώ σήμερα». Παρ’ όλα αυτά, δεν έχουν όλες οι ομιλίες του εξίσου επιτυχημένο φινάλε – μια, σχεδόν κωμική, αστοχία ήταν όταν αποχαιρέτησε το γαλλικό έθνος με μια αναφορά στον «μεγάλο Ζαν-Πολ Μπελμοντό».
Αυτή όμως ήταν μία από τις ελάχιστες αδέξιες στιγμές του Ζελένσκι και της ομάδας που τον βοηθά στη συγγραφή των ομιλιών του. Για την οποία, όπως είναι αναμενόμενο, δεν υπάρχουν εκτενή και σαφή στοιχεία, παρεκτός ότι απαρτίζεται από ανθρώπους αποδεδειγμένων ικανοτήτων, οι οποίοι προέρχονται από τον χώρο της ουκρανικής βιομηχανίας του θεάματος, των ΜΜΕ κ.λπ. και έχουν επιλεγεί απευθείας από τον Ουκρανό πρόεδρο. Το γεγονός ότι ο ίδιος στελέχωσε το επικοινωνιακό επιτελείο του με επαγγελματίες από ένα πεδίο εκτός πολιτικής, επαναφέρει στο προσκήνιο το συγκριτικό πλεονέκτημά του ως πρώην ηθοποιού.
Οι επικοινωνιολόγοι επισημαίνουν ότι ελάχιστοι πολιτικοί στον κόσμο διαθέτουν τη φυσική άνεση του Ζελένσκι απέναντι στην κάμερα και ακόμη λιγότεροι γνωρίζουν τεχνικά μυστικά της λήψης, π.χ., των άρτιων selfies, είτε σε ακίνητη είτε σε κινούμενη εικόνα. Κατά συνέπεια, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι μόνο ως άοπλος δεν αντιπαρατάχθηκε στον Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς είχε φροντίσει να διοργανώσει την επικοινωνιακή άμυνα της Ουκρανίας, δηλαδή τον μηχανισμό δημιουργίας και διάδοσης των εντυπώσεων που εκείνος επιθυμεί, τουλάχιστον τρία χρόνια πριν από τη ρωσική εισβολή.
Mε πληροφορίες από protothema
