«Ντροπή σας»: Πώς ο Ζελένσκι χρησιμοποιεί τις ομιλίες για να πάρει αυτό που χρειάζεται

570

Όσο ο στρατός του πολεμά σφοδρά απέναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Βολοντιμίρ Ζελένσκι δίνει τη δική του «μάχη» στις πρωτεύουσες της δύσης. 

Έχει ήδη μιλήσει σε περισσότερα από δέκα κοινοβούλια τις τελευταίες δύο εβδομάδες. Σήμερα, ο Ουκρανός πρόεδρος απευθύνθηκε στη Βουλή της Σουηδίας, μίλησε μέσω τηλεδιάσκεψης στους ηγέτες του ΝΑΤΟ, ενώ θα πράξει το ίδιο και στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στις Βρυξέλλες. 

Εμφανίζεται μέσω σύνδεσης από το Κίεβο, φορά πράσινη μπλούζα, έχει συνήθως γένια μερικών ημερών και στην αρχή, τις περισσότερες φορές, χαιρετά σφιγμένος. Όταν ξεκινά το χειροκρότημα, η σύνδεση κλείνει, καθώς υπάρχουν επείγοντα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει.  

«Ξέρει πώς να ενσαρκώσει το πνεύμα του έθνους. Όχι μόνο με την ομιλία, αλλά και με την εμφάνιση, το φόντο από το οποίο μιλάει», λέει ο Τζόναθαν Έγιαλ του Royal United Services Institute, βρετανικό think tank. 

Ίδιες, αλλά διαφορετικές ομιλίες 

Τα μηνύματά του προς ξένα κοινοβούλια ξεκίνησαν στις 3 Μαρτίου- από το βρετανικό- και έχουν ένα σκοπό. Να συγκεντρώσει διεθνή υποστήριξη. Και το κάνει αυτό με μια σειρά προσαρμοσμένων κατά περίπτωση μηνυμάτων.  

Από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, μέχρι τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, ο Ζελένσκι χρησιμοποιεί εμβληματικά εθνικά γεγονότα αλλά και πληγές. Απευθυνόμενος στο γαλλικό κοινοβούλιο, την Τετάρτη, επικαλέστηκε το εθνικό μότο «liberté, égalité, fraternité» (ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη). Μιλώντας στους Ιάπωνες, αναφέρθηκε στον κίνδυνο πυρηνικής καταστροφής. Οι αναφορές δεν είναι διακριτικές, ούτε έχουν τέτοιο σκοπό. Είναι τρομακτικές. 

Ο Ζελένσκι δεν χάνει χρόνο να φτάσει στην ουσία. Απευθυνόμενος στους Βρετανούς βουλευτές, έπειτα από τα 1-2 πρώτα λεπτά, συνέκρινε τις 13 ημέρες- έως τότε- της εισβολής στην Ουκρανία με τη Μάχη της Αγγλίας, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Αναπόφευκτα έφτασε στον Ουίνστον Τσόρτσιλ, τον οποίο δεν κατονόμασε, αλλά άλλαξε λίγο την εμβληματική ομιλία του της 4ης Ιουνίου 1940. «Θα πολεμήσουμε στα δάση, στα χωράφια, στις παραλίες, στις πόλεις και στα χωριά, στους δρόμους, θα πολεμήσουμε στους λόφους», είπε. 

Όσο προχωρούσε η «περιοδεία» του στα κοινοβούλια, τόσο πιο έντονες άρχισαν να γίνονται οι αναφορές. Δεν δίστασε να επιπλήξει και να επικρίνει τη Δύση για αυτό που βλέπει ως αποτυχία για την παροχή επαρκούς υποστήριξης. 

Η δύναμη της ντροπής 

«Σε κάθε μία από αυτές τις ομιλίες, λέει “τι είδους άνθρωποι είστε;”», σχολιάζει η Νόμι Κλερ Λαζάρ, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο της Οτάβα. «Τι είδους έθνος είστε; Αν αποτύχετε να ανταποκριθείτε σε αυτή την περίσταση, τότε ντροπή σας». 

Στην ομιλία στο κογκρέσο των ΗΠΑ, γεμάτη αναφορές στο Περλ Χάρμπορ, τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και το όρος Ράσμορ, ο Ζελένσκι μέμφθηκε το κοινό του με ιδιαίτερα μη διπλωματική ρητορική. «Ζητάμε μια απάντηση. Την απάντηση στον τρόμο. Ζητάμε πολλά;», είπε. 

Απευθυνόμενος στο ιταλικό κοινοβούλιο την Τρίτη θέλησε ξανά να δημιουργήσει ενοχές στο ακροατήριό του, επισημαίνοντας ότι άτομα του περιβάλλοντος του Πούτιν έχουν κάνει διακοπές στην Ιταλία. «Μην είστε θέρετρο για δολοφόνους», τους επέπληξε. 

Ως πρόεδρος μιας χώρας που είναι αντιμέτωπη με μια απρόκλητη εισβολή, ο Ζελένσκι έχει κερδίσει αυτό το δικαίωμα, επισημαίνει η Λαζάρ. «Δεν πηγαίνεις πραγματικά σε ξένα κοινοβούλια και λες “ντροπή σας”. Εκτός αν ήδη έχεις ορίσει τον εαυτό σου ως ηθικό κριτή», συμπληρώνει η καθηγήτρια πανεπιστημίου. 

Το ακροατήριο  

Σε κάθε μία από τις ομιλίες του, που γράφει μαζί με τον στενό συνεργάτη του Ντμίτρο Λίτβιν, ο Ζελένσκι έχει ένα αιχμαλωτισμένο ακροατήριο. Πολιτικούς που διεγείρονται από την αντισυμβατική, ευθεία ρητορική του και ταυτόχρονα είναι στο επίκεντρο του δίκαιου θυμού του Ουκρανού ηγέτη. 

Αλλά απευθύνεται και στον δικό του λαό. Μιλά ουκρανικά, έχει αποχωριστεί τα κοστούμια. Είναι μια αξιοσημείωτη μεταμόρφωση ενός πολιτικού, του οποίου η δημοτικότητα έπεφτε για μήνες πριν το ξέσπασμα του πολέμου. Μέχρι τη ρωσική εισβολή, το παρελθόν του Ζελένσκι ως κωμικός συχνά θεωρούνταν μειονέκτημα. Ξαφνικά, εν μέσω πολέμου, αυτό έγινε ατού. 

«Οι κωμικοί βγάζουν τα προς το ζην με αυτή την πολύ στενή σύνδεση με το κοινό τους», λέει η Λαζάρ. «Αυτή η αίσθηση είναι που μας κάνει να νιώθουμε άβολα. Που μας κάνει να χαιρόμαστε και να γελάμε», συμπληρώνει. 

Οι εμφανίσεις αυτές, με το απλό, λιτό μήνυμα- κάντε περισσότερα για να μας βοηθήσετε- έχει ένα ακόμη ακροατήριο. Την κοινή γνώμη στη δύση. «Προσπαθεί να δημιουργήσει πίεση από κάτω. Η εγχώρια πίεση στις κυβερνήσεις, που είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί αυτό που ζητά είναι πραγματικά δαπανηρό», επισημαίνει η Λαζάρ. 

Η ατζέντα 

Ο Ζελένσκι δεν ξεκίνησε αυτή την ψηφιακή περιοδεία στα κοινοβούλια του κόσμου απλά για να αντλήσει συμπόνοια. Η Ουκρανία μάχεται για την ίδια την ύπαρξή της και μπορεί να συνεχίσει να το κάνει αυτό μόνο με τεράστια στρατιωτική βοήθεια από τους συμμάχους της. 

Εδώ και εβδομάδες ο Ζελένσκι ζητά από το ΝΑΤΟ να δημιουργήσει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία. Ξέρει ότι δεν θα το πάρει αυτό. Αλλά μπορεί να εξασφαλίσει την αμέσως επόμενη επιλογή. «Ζητάνε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων γιατί αν τους πουν όχι, τότε τι θα πάρουν σε αντάλλαγμα; Είναι θέμα στρατηγικής», επισημαίνει η Ορίσια Λίτσεβιτς του think tank Chatham House. 

Την Τρίτη ο επικεφαλής του γραφείου του Ζελένσκι, Αντρέι Γέρμακ, παρουσίασε εναλλακτικές στη no-fly zone. «Παρακαλώ εφαρμόστε ζώνη απαγόρευσης πτήσεων ή δώστε μας αξιόπιστα συστήματα αεράμυνας», δήλωσε. Ήδη γίνονται προσπάθειες για να βελτιωθεί η αεράμυνα της Ουκρανίας και η Ουάσινγκτον εξετάζει το ενδεχόμενο παροχής παλιού, αλλά ακόμη αποτελεσματικού, εξοπλισμού σοβιετικής κατασκευής. 

Η αδιάκοπη προσέγγιση του Ζελένσκι αποδίδει, σχολιάζει ο Τζόναθαν Έγιαλ. Στις τρεις συνόδους κορυφής που διεξάγονται σήμερα για τον πόλεμο στην Ουκρανία, «η ατζέντα θα είναι ακριβώς τι άλλο εξοπλισμό θα του δώσουν», συμπληρώνει.