Με καλντερίμια που έχουν διαβεί Βυζαντινοί και Βενετσιάνοι, γενέτειρα του ποιητή της ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσου και με ζηλευτή αρχιτεκτονική, η καστροπολιτεία της Λακωνίας είναι ιδανική για μια φθινοπωρινή εξόρμηση.

Η αλήθεια είναι ότι απέφευγα για χρόνια να πάω στη Μονεμβασιά. Κάτι τα ερωτευμένα ζευγάρια, κάτι ο τουρισμός και τα χιλιάδες κλισέ που ακούμε τόσα χρόνια, φανταζόμουν ένα… γλυκανάλατο τόπο, ένα τεχνητό σκηνικό φτιαγμένο από καρδούλες και ροζ συννεφάκια. Και κάποια στιγμή πήγα. Χειμώνα και χωρίς ταίρι, για να ξορκίσω το «κακό». Και έγινα… κλισέ, ένιωσα το ρομαντισμό και την αγριάδα της, είδα την ιστορία της. Και ξαναπήγα, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο… Με παρέα, με ταίρι, μόνη μου. Διότι η Μονεμβασιά είναι παντός καιρού και συναισθηματικής κατάστασης.

Είναι η μοναδικότητά της και η παραμυθένια της ατμόσφαιρα (τα κλισέ που λέγαμε) που παραμένουν αληθινές πέρα έως πέρα ως βίωμα. Είναι η ιστορία, που ακόμη κι αν δεν την έχεις διαβάσει στα βιβλία, τη βλέπεις γραμμένη πάνω στους τοίχους γύρω σου. Είναι, ίσως, η αίσθηση του αποκλεισμού που νιώθεις στον θρυλικό βράχο που αποκόπηκε από την ακτή της Πελοποννήσου από έναν σεισμό του 375 μ.Χ.

Ως φυσικό οχυρό κατοικήθηκε και σύντομα εξελίχθηκε σε στρατηγικό κάστρο που το διεκδίκησαν Βυζαντινοί, Φράγκοι, Ενετοί, Οθωμανοί. Ομορφες καστροπολιτείες υπάρχουν κι άλλες στην Ελλάδα, τη μοναδικότητα της Μονεμβασιάς όμως δεν τη ξαναβρίσκεις. Δεν είναι μουσειακός αρχαιολογικός χώρος, ούτε κατασκευασμένο σκηνικό που θα πέσει στον πρώτο άνεμο. Είναι ένας ζωντανός οικισμός όπου μπορείς να ζήσεις για μερικές μέρες ή μια ολόκληρη ζωή και το μοναδικό κάστρο της Ευρώπης που δεν έπαψε ποτέ να κατοικείται.

Πίσω από τον πωρόλιθο με τον οποίο είναι φτιαγμένη ζουν μόνιμα καμιά δεκαπενταριά άνθρωποι, πολύ περισσότεροι όμως είναι αυτοί που πηγαινοέρχονται καθημερινά. Για τους επισκέπτες δεν το συζητώ. Μη φανταστείτε, βέβαια, αυτό που λέμε «τουριστικός οικισμός». Οι επισκέπτες άρχισαν να φτάνουν στη Μονεμβασιά μετά το ’80 και ευτυχώς τους είχε προλάβει το υπουργείο Πολιτισμού. Εως τότε, την ομορφιά της απολάμβαναν ελάχιστοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών κυρίως, αναζητώντας τα χνάρια του Μονεμβασίτη ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Και τη βρήκαν ζωντανή χάρη στην κυρα-Ματούλα, μια θρυλική γιαγιά του κάστρου που το κρατούσε φωτισμένο και μάγευε τον κόσμο στο καφενείο της με έναν αλησμόνητο κόκορα με χυλοπίτες.

Η αρχαιολογική υπηρεσία και όλες οι απαγορεύσεις που έχει επιβάλει την έσωσαν από την άναρχη δόμηση και τις κακόγουστες νεοελληνικές παρεμβάσεις. «Για να πάρεις άδεια αναστήλωσης, πρέπει να καταθέσεις τα παλιά σχέδια του σπιτιού ή φωτογραφίες, αν υπάρχουν, ειδάλλως να κάνεις πλήρη αποτύπωση των ερειπίων και σχέδιο βάσει της αρχιτεκτονικής του κάστρου. Ενα καρφί να θες να βάλεις στο σπίτι σου, που λέει ο λόγος, χρειάζεται ειδική άδεια. Ανεξάρτητα όμως από την αρχαιολογική υπηρεσία, η ομορφιά και η διατήρηση του τόπου ενδιαφέρουν εμάς τους ίδιους», λέει ο Γιάννης Χαραμής, ο εργολάβος που για 50 χρόνια αναλάμβανε τις αναστηλώσεις των αρχοντικών σε συνεργασία με τους αρχιτέκτονες Αλέξανδρο και Χάρι Καλλιγά.

Εντυπωσιακό είναι και το γεγονός πως, παρά τις δυσκολίες της εποχής, μόλις πριν από μερικούς μήνες ολοκληρώθηκαν στη Μονεμβασιά οι εργασίες αποκατάστασης που είχαν ξεκινήσει πριν από 4-5 χρόνια. Οι ντόπιοι λένε πως τα πάντα έγιναν χάρη στους αγώνες της Λίνας Μενδώνη, γενικής γραμματέως του υπουργείου Πολιτισμού, η οποία λατρεύει το κάστρο.
Κι έτσι περπατάς σήμερα στα καλντερίμια, ανάμεσα σε αρχοντικά σπίτια και βυζαντινές εκκλησίες, αγναντεύεις το Μυρτώο πέλαγος πάνω από τα τείχη, χάνοντας εντελώς την αίσθηση του χρόνου. Βλέπεις άλογα να μεταφέρουν τις προμήθειες νωρίς το πρωί, υποφωτισμένα σοκάκια απ’ όπου φαντάζεσαι να εμφανίζονται ιππότες, επάλξεις και πολεμίστρες έτοιμες να αναχαιτίσουν τον όποιο εχθρό.

Πώς να μην καθιερωθεί ως τόπος των ερωτευμένων, λοιπόν; «Το 90% των επισκεπτών είναι ζευγάρια. Μάλιστα, σύμφωνα με την παράδοση, οι γάμοι μέσα στο κάστρο στεριώνουν. Και οι προτάσεις… πέφτουν βροχή», λέει ο Βασίλης Αρδάμης, ιδιοκτήτης ξενώνα. Πάντως, και μόνος να έρθει κανείς, το παραμύθι το ζει.

Ατμοσφαιρικό σεργιάνι

Στον βράχο της Μονεμβασιάς φτάνετε διασχίζοντας μια γέφυρα. Αφήνετε το αυτοκίνητο μπροστά στην Κεντρική Πύλη, τη «μόνη έμβαση» δηλαδή, η οποία ευθύνεται και για την ονομασία της, και αρχίζετε το σεργιάνι. Οδηγίες περιήγησης δεν χρειάζονται εδώ. Δίχως πρόγραμμα, δίχως πρέπει, περιπλανηθείτε σε κάθε δρομάκι που θα βρεθεί μπροστά σας. Κοντοσταθείτε κάτω από τις δρομικές, τις θολοσκέπαστες διασταυρώσεις δηλαδή, αφεθείτε να οδηγηθείτε σε αδιέξοδα και ταράτσες με απίθανη θέα, βγείτε μέχρι το θαλασσινό τείχος να αγναντέψετε το Μυρτώο.

Το κεντρικό καλντερίμι που διασχίζει την καστροπολιτεία ήταν ανέκαθεν ο εμπορικός δρόμος της Μονεμβασιάς. Οι Βυζαντινοί το αποκαλούσαν «Μέση Οδό», οι Βενετσιάνοι «Φόρο», ενώ σήμερα λέγεται οδός Γιάννη Ρίτσου. Κατά μήκος του θα βρείτε ταβερνάκια, καφέ με θέα στη θάλασσα, μικρομάγαζα με σουβενίρ και παραδοσιακά προϊόντα. Αυτό θα σας οδηγήσει και στην κεντρική τάπια, ένα ωραίο ηλιόλουστο πλάτωμα στο πεζούλι του οποίου λατρεύουν να κάθονται οι ξένοι τουρίστες. Από τη μια ο ναός του Χριστού Ελκομένου του 6ου αιώνα, όπου φυλάσσεται με αυστηρά μέτρα η εικόνα της Σταύρωσης, καθώς θεωρείται από τις μεγαλύτερες και ωραιότερες της Παλαιολόγειας Αναγέννησης, από την άλλη το τζαμί που σήμερα στεγάζει την αρχαιολογική συλλογή της Μονεμβασιάς και στη μέση το κανόνι, αγαπημένο σημείο φωτογράφισης επισκεπτών και νεονύμφων.

Πάμε για την Άνω Πόλη

Στην περιήγησή σας κοντά στην είσοδο της καστροπολιτείας θα συναντήσετε το σπίτι του Γιάννη Ρίτσου, το οποίο όμως δεν είναι επισκέψιμο, αλλά και πολλούς ναούς. Σαράντα λέγεται ότι υπήρχαν κάποτε, σήμερα ωστόσο υπολογίζονται γύρω στους 24. Αν κάποιοι ξεχωρίζουν εκτός από τον Ελκόμενο, είναι σίγουρα της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας ή Κρητικιάς με γοτθικά στοιχεία και της Παναγίας Χρυσαφίτισσας στην ωραία και άρτι διαμορφωμένη τάπια, πλάι στο θαλασσινό τείχος. Από εκεί θα κατεβείτε και στη θαλασσινή πύλη, το Πορτέλο, από όπου κάποτε διακινούνταν τα εμπορεύματα. Σήμερα, τα βραχάκια του αποτελούν την… παραλία της Μονεμβασιάς. Κι αν ο καιρός δεν επιτρέπει τις βουτιές, η θέα των κυμάτων που χτυπούν πάνω στο στιβαρό τείχος θα σας ανταμείψει με τη μαγεία της.

Ενας όχι ιδιαίτερα γνωστός περίπατος είναι εκείνος που θα κάνετε βγαίνοντας από τα ανατολικά τείχη της πολιτείας μέχρι τον φάρο του 1896, ο οποίος αναστηλώθηκε πρόσφατα. Επίσης, πρέπει οπωσδήποτε να περπατήσετε στις «βόλτες», το ελικοειδές ανηφορικό καλντερίμι που οδηγεί στην Ανω Πόλη. Μπορεί η ανάβαση να είναι κοπιαστική, η θέα όμως θα σας συναρπάσει. Καλύτερη ώρα είναι το απόγευμα, λίγο πριν από τη δύση του ηλίου, δυστυχώς όμως μετά τις τελευταίες αποκαταστάσεις η αρχαιολογική υπηρεσία κλειδώνει την Πύλη στις 14.30.

Από εδώ πάνω ξεκίνησε η κατοίκηση του βράχου και εδώ βρισκόταν η ακρόπολη, η αριστοκρατική γειτονιά της Μονεμβασιάς. Ερειπωμένη σήμερα, δίνει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για περισυλλογή και ατέλειωτο αγνάντι στη θάλασσα και την Κάτω Πόλη. Μοναδικό κτίσμα που παραμένει όρθιο είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας του 12ου αιώνα. Χτισμένος 300 μ. πάνω από τη θάλασσα, δεν είναι επισκέψιμος, παρότι η αναστήλωσή του έχει ολοκληρωθεί.

Διασώθηκε διότι φιλοξένησε τη θρησκευτική πίστη κάθε κατακτητή: χτίστηκε ως ορθόδοξος ναός, μετατράπηκε σε τζαμί κι έπειτα σε ενετική καθολική εκκλησία.

Κάπως έτσι έγιναν όλα στη Μονεμβασιά, με τις διαφορετικές εποχές να συνυπάρχουν μέχρι σήμερα με έναν μαγικό τρόπο και την παραμυθένια ατμόσφαιρα να μη σβήνει με τη δύση του ήλιου, όπως στους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Στη Μονεμβασιά μπορείτε να περπατήσετε τη νύχτα, να αφουγκραστείτε τους θρύλους, να καθίσετε σε μια ταρατσούλα αγναντεύοντας την πανσέληνο και τις αναλαμπές του φάρου στο ακρωτήριο Καμήλα απέναντι. Να τσιμπολογήσετε σε κάποιο ταβερνάκι πίνοντας το εκλεκτό τοπικό κρασί Μαλβαζία ή κοκτέιλ, αν το προτιμάτε, στο μπαράκι Εμβασις παρέα με τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής που έχουν κάνει το κάστρο στέκι τους. Και το ωραιότερο; Να κοιμηθείτε σε έναν πολυτελή ξενώνα, κάτω από έναν πέτρινο θόλο, νιώθοντας το κύμα να πολιορκεί τα τείχη, σείοντας υπόκωφα όλο τον βράχο.

TEXT: Olga Charami
FOTO:  Nikolaos Radis

Monemvasia

Die Burgstadt Monemvasia ist ein märchenhaftes Reiseziel mit gassen voller Kopfsteinpflaster, auf denen Byzantiner und Venezianer ihre spuren hinterlassen haben. die beneidenswerte Architektur von Monemvasia bringt sie auf eine zeitreise in die vergangenheit. Sie ist der Geburtsort des bekannten griechischen Dichters Giannis Ritsos.

Die Wahrheit ist, dass ich es jahrelang vermieden habe nach Monemvasia zu gehen. Die tausenden Klischees, die ich seit vielen Jahren immer wieder gehört habe, haben mich von einem Besuch abgehalten. Wenn ich an Monemvasia gedacht habe, stellte ich mir eine sehr klischeehafte Umgebung vor. Und irgendwann ging ich hin. Es war Winter. Und ich wurde selbst ein Klischee, ich fühlte die Romantik aber auch die große Geschichte dieses Ortes. Und ich ging wieder, Frühling, Sommer, Herbst … Mit Freunden, mit meinem Partner, alleine. Weil Monemvasia zu jeder Jahreszeit eine Reise wert ist.

Selbst wenn man die Geschichte von Monemvasia nicht kennt, spürt man sie in den Mauern die um diese Stadt herum gebaut sind. Ein Stück Land wurde durch ein schweres Erdbeben 375 n. Chr. von der Küste der Halbinsel Peloponnes abgetrennt. Auf diesem Stück Erde befindet sich heute dieser einzigartige Ort.

Dieser Felsen wurde als Festung bewohnt und entwickelte sich bald zu einer strategischen Burg, die von den Byzantinern, Franken, Venezianern und Osmanen beansprucht wurde. Es gibt andere schöne Burgstädte in Griechenland, aber sie werden an die Einzigartigkeit von Monemvasia nicht rankommen. Ein traumhafter Ort, an dem sie ein paar Tage oder ein ganzes Leben lang verbringen können und die einzige Burg in Europa, die nie aufgehört hat bewohnt zu sein.

Ungefähr fünfzehn Menschen leben hier, aber es gibt täglich viele Besucher die kommen und gehen. Die ersten Besucher kamen in den 80er Jahren nach Monemvasia. Bis dahin wurde die Schönheit dieses Ortes geheimgehalten. Die meisten der wenigen Besucher waren auf der Suche nach den Spuren des Dichters Giannis Ritsos, der aus Monemvasia stammt. Und so spazieren sie heute auf den gepflasterten Straßen zwischen Villen und byzantinischen Kirchen, blicken auf das Myrtos-Meer über die Burgmauern und verlieren dabei das Zeitgefühl. Sie spüren die Pferde, die am frühen Morgen Vorräte durch die Gegend tragen und die beleuchteten Gassen lassen erahnen, wie sich die Ritter jederzeit kampfbereit hielten, den Feind aufzuhalten.
90 Prozent der Besucher sind Paare. In der Tat, laut den Einheimischen kommen viele nach Monemvasia um zu heiraten. Denn den Sagen zu Folge, wer hier heiratet, hat anscheinend gute Chancen auf eine glückliche Ehe. OK!

Atmosphärischer Sergiani

Den Felsen von Monemvasia erreicht man über eine Brücke. Lassen sie das Auto vor dem Zentraltor (dem einzigen Eingang) stehen und starten sie den Sergiani (Spaziergang). Sie brauchen kein Reiseführer und auch keinen Plan. Wandern sie in jede Gasse und lassen sie sich einfach treiben. Nur so können sie diesen Ort genießen. Viele Kreuzungen führen in Sackgassen aber auch auf Terrassen, die in den meisten Fällen zu einer unglaublichen Aussicht einladen, mit wunderschönem Blick auf das Myrtos-Meer.

Der Haupt-Pflasterweg, der die Burgstadt durchquert, war schon immer die Geschäftsstraße von Monemvasia. Die Byzantiner nannten sie „Mesi Odos“, die Venezianer nannten sie „Foro“, während heute die Straße auf den Namen des Dichters Giannis Ritsos hört. Entlang diesem Weg finden sie Tavernen, Cafés mit Meerblick, kleine Geschäfte mit Souvenirs und viele traditionelle Produkte. Nach ein paar wenigen Minuten gelangen sie zum Hauptkorridor, einem wunderschönen sonnigen Plateau, auf dem Touristen gerne verweilen. Auf der einen Seite die Kirche Christi aus dem 6. Jahrhundert, in der die Ikone der Kreuzigung mit strengen Vorgaben aufbewahrt wird, da sie als eine der größten und schönsten der Altsteinzeit gilt. Auf der anderen Seite die Moschee, in der sich heute die archäologische Sammlung von Monemvasia befindet. Und in der Mitte der beliebte Ort, wo sich die Hochzeitspaare abfotografieren lassen.

Hoch zur “Ano Poli”

Gleich über dem Schloss-Eingang befindet sich das Haus von Giannis Ritsos. 40 Kirchen sollen einmal auf Monemvasia existiert haben. Heute sind es noch 24. Laufen sie hinunter zum Seetor Portelo, von wo aus der Handel betrieben wurde. Heute sind seine Felsen der Strand von Monemvasia. Und wenn das Wetter das Tauchen nicht zulässt, werden sie von dem magischen Anblick der rauschenden Wellen belohnt.

Ein etwas versteckter Pfad bringt sie von den Ostmauern der Stadt bis zum restaurierten Leuchtturm aus dem Jahr 1896. Außerdem müssen sie sich auf jeden Fall auf den Serpentinen-Kopfsteinpflasterweg begeben, welcher zur “Ano Poli” (obere Stadt) führt. Der Aufstieg mag anstrengend sein, aber die Aussicht wird sie faszinieren. Die beste Zeit aufzusteigen ist am Nachmittag, kurz vor dem Sonnenuntergang.

Von hier aus begann die Besiedlung des Felsens und hier war auch die Akropolis, das aristokratische Viertel von Monemvasia. Heute bietet der Ort die Gelegenheit zur Meditation und zum endlosen Blick auf das Meer und in die Unterstadt. Das einzige Gebäude, das noch erhalten ist, ist die Kirche der Hagia Sophia aus dem 12. Jahrhundert. Es wurde 300 m über dem Meeresspiegel erbaut und ist nicht für die Öffentlichkeit zugänglich, obwohl die Restaurierungen abgeschlossen sind. Diese Kirche wurde gerettet, weil sie immer den religiösen Glauben jedes Eroberers diente: als orthodoxe Kirche gebaut, später in eine Moschee und dann in eine venezianisch katholische Kirche umgewandelt.

In Monemvasia können sie nachts spazieren gehen, die Legenden fühlen, auf einer Terrasse sitzen und den spiegelnden Vollmond betrachten. Genießen Sie einen Snack in einer Taverne und trinken sie diese wundervolle Zeitreise, ohne auf die Uhr zu schauen.