Illustration by Freepik

Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γραφτεί χιλιάδες σενάρια σχετικά με τους πραγματικούς λόγους σύλληψης των δυο στρατιωτικών, Δημήτρη Κούκλατζη και Άγγελου Μητρετώδη, οι οποίοι εξακολουθούν να παραμένουν κρατούμενοι σε φυλακές υψίστης ασφαλείας στην Αδριανούπολη. Ένα από τα σενάρια, θέλει τη σύλληψη των δύο Ελλήνων στρατιωτικών να θεωρείται μια καλά υπολογισμένη και «ζυγισμένη» κίνηση από την πλευρά της τουρκικής κυβέρνησης, ώστε να ασκήσει επιπλέον πιέσεις σχετικά με την επιστροφή των 8 Τούρκων αξιωματικών που κατηγορούνται για το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016. Από τότε οι 8 Τούρκοι κρατούνται σε ελληνικές φυλακές, στο πλαίσιο της διαδικασίας ασύλου, το οποίο ωστόσο έληξε πριν από λίγο διάστημα με την συμπλήρωση των 18μηνών, όπως είχε οριστεί ο ανώτατος χρόνος προφυλάκισής τους.

Το θέμα όμως με τους δυο Έλληνες στρατιωτικούς έρχεται να γίνει ακόμα πιο περίπλοκο, καθώς η προκήρυξη πρόωρων εκλογών στην Τουρκία δεν φαίνεται να ευνοεί άμεσα την υπόθεσή τους, με αποτέλεσμα να παραμένει άγνωστο το πότε χρονικά η κυβέρνηση της Τουρκίας, θα ανάψει το πράσινο φως για την αποφυλάκισή τους.

Την σχέση όμως ανάμεσα στις δυο χώρες το τελευταίο διάστημα δυναμιτίζουν και επιπλέον θέματα, που γιγαντώνουν τη μεταξύ τους κόντρα, όπως η τουρκική προκλητικότητα στο Αιγαίο, όπου τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη με τις καθημερινές σχεδόν παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου, καθώς και το προσφυγικό που από το 2015 δημιουργεί επιπλέον ασφυξία στην ελληνική πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης.

Ιστορικά γεγονότα

Η αλήθεια είναι πως οι σχέσεις ανάμεσα στις δυο χώρες ήταν πάντα εύθραυστες και προβληματικές. Χαρακτηρίζονται από εναλλασσόμενες περιόδους αμοιβαίας εχθρότητας και συμφιλίωσης από την εποχή που η Ελλάδα κέρδισε την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1832 μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Από τότε οι δύο χώρες έχουν αντιμετωπίσει η μία την άλλη σε τέσσερις μεγάλους πολέμους, τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, τον πρώτο Βαλκανικό πόλεμο του 1912-1913 και τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο των 1919 -1922, που είχε ως αποτέλεσμα την ανταλλαγή των πληθυσμών. Το 1952 με την ένταξη των δυο χωρών στο ΝΑΤΟ υπήρξε μια ήρεμη περίοδος στις μεταξύ τους σχέσεις, που όμως επιδεινώθηκαν αρκετές φορές αμέσως μετά: στις 6 Σεπτεμβρίου του 1955 με τα «Σεπτεμβριανά», το 1960 με την απέλαση των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη, το Κυπριακό ζήτημα που είχε τραγική κατάληξη την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Την αρνητική στάση των προηγούμενων ετών ήρθαν να εξομαλύνουν οι δυο φονικοί σεισμοί του 1999, που σημειώθηκαν και στις δυο χώρες στις 17 Αυγούστου στη Νικομήδεια της Τουρκίας και στις 7 Σεπτεμβρίου στην Αθήνα. Η αμοιβαία βοήθεια των δύο χωρών, έδωσε την αφορμή για συζητήσεις οι οποίες έγιναν γνωστές ως η «ελληνοτουρκική διπλωματία των σεισμών», με την ελπίδα μιας σημαντικής ανάκαμψης στις διμερείς σχέσεις, οι οποίες είχαν αμαυρωθεί από δεκαετίες αμοιβαίας εχθρότητας. Για να κατανοήσουμε καλύτερα την σχέση που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στις δυο πλευρές καλό είναι να μελετήσουμε μερικά από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα που στιγμάτισαν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Ελληνική επανάσταση (1821)

Η Ελληνική Επανάσταση ήταν η ένοπλη εξέγερση την οποία διεξήγαγαν επαναστατημένοι Έλληνες εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1453-1921), με σκοπό την αποτίναξη της οθωμανικής κυριαρχίας και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.

Μαύρο ’97 (1897)

Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897 (γνωστός στην Ελλάδα και ως Μαύρο ’97 ή Ατυχής πόλεμος) ήταν ο πόλεμος μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Ελλάδας το 1897. Άμεση αφορμή ήταν το Κρητικό Ζήτημα, στο οποίο η Ελληνική πλειοψηφία της Οθωμανικής επαρχίας της Κρήτης επιθυμούσε την Ένωση με την Ελλάδα.

Βαλκανικός πόλεμος (1912-1913)

Η ελληνική κυριαρχία παγιώθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων. Ο ελληνικός στόλος κατάφερε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να εκδιώξει τον τουρκικό αντίπαλο στα στενά του Τσανάκαλε. Ως αποτέλεσμα, τα περισσότερα νησιά του Β. Αιγαίου ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Μόνη εξαίρεση αποτελούσαν τα Δωδεκάνησα, τα οποία βρίσκονταν υπό ιταλικό έλεγχο.

Μικρασιατική καταστροφή (1919-1922)

Είναι γνωστό πως από το 1919 έως το 1922 Έλληνες και Τούρκοι συγκρούστηκαν στο έδαφος της Μικράς Ασίας, σε έναν πόλεμο του οποίου η έκβαση δεν περιγράφεται απλά και μόνο με τις λέξεις ήττα ή νίκη. Ονομάζεται Μικρασιατική Καταστροφή για την ελληνική πλευρά ή τουρκικός απελευθερωτικός αγώνας για την άλλη.

Σεπτεμβριανά (1955)

Με την ονομασία «Σεπτεμβριανά» έμεινε στην ιστορία το οργανωμένο πογκρόμ της νύκτας της 6ης Σεπτεμβρίου 1955, εξ ου και η ονομασία, που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη, όπου καθοδηγούμενος τουρκικός όχλος προκάλεσε βίαια επεισόδια κατά των περιουσιών των Ελλήνων ομογενών και των Αρμενίων, πλην όμως Τούρκων υπηκόων, καθώς και άλλων μη μουσουλμανικών μειονοτήτων, λεηλατώντας και πυρπολώντας ελληνικά καταστήματα, σπίτια, σχολεία και βεβηλώνοντας εκκλησίες ακόμα και νεκροταφεία δημιουργώντας τρομοκρατία και ανασφάλεια για τις υφιστάμενες μειονότητες. Αφορμή έδωσε μια βομβιστική επίθεση στο πατρικό σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη, που αποδείχτηκε στη συνέχεια ότι ήταν σκηνοθετημένη προβοκάτσια από την ίδια τη τουρκική κυβέρνηση.

Απέλαση της Πόλης (1960)

Στις 16 Μαρτίου 1964 η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να απελάσει τους 12.500 Ελληνες πολίτες που είχαν την ιδιότητα των «Etablis» και οι οποίοι προστατεύονταν από τη Συνθήκη της Λωζάννης

Κυπριακό (1974)

H Τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974 ήταν τουρκική στρατιωτική εισβολή στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ξεκίνησε στις 20 Ιουλίου 1974, πέντε μέρες μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου. Η Τουρκία υποστηρίζει πως η επιχείρηση αποτελεί ειρηνευτική επέμβαση νομιμοποιημένη από το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων (συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου). Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και το Συμβούλιο της Ευρώπης, θεωρούν πως είναι εισβολή.

Κρίση του Χόρα (1976)

Στις 6 Αυγούστου 1976, το ωκεανογραφικό Χόρα παραβιάζει την ελληνική υφαλοκρηπίδα στο Β. Αιγαίο για τη διεξαγωγή ερευνών. Αμέσως, η ελληνική κυβέρνηση κινητοποιείται με σκοπό την εκτόνωση της έντασης. Ελλάδα και Τουρκία φτάνουν πολύ κοντά στα πρόθυρα πολέμου. Αξέχαστη έχει μείνει, άλλωστε, η φράση του Ανδρέα Παπανδρέου: «Βυθίσατε το Χόρα».

Η αλήθεια είναι ότι η κρίση ήταν επακόλουθο της ανακάλυψης πετρελαίου στο κοίτασμα του Πρίνου στα ανοιχτά της Καβάλας το 1973. Το Χόρα ήταν τουρκικό ερευνητικό σκάφος που ναυπηγήθηκε το 1940. Η κρίση επιλύθηκε δια της διπλωματικής οδού με προσφυγές της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατά της Τουρκίας.

Κρίση του Σισμίκ (1987)

Τον Μάρτιο του 1987, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είχαν σχεδόν καταρρεύσει και η απειλή πολέμου ήταν άμεση. Το τουρκικό ερευνητικό σκάφος Σισμίκ-1 με τη συνοδεία πολεμικών πλοίων ξεκίνησε να διεξάγει έρευνες στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Λήμνου και Σαμοθράκης.

Αμέσως, προκλήθηκε τεράστια αναστάτωση και σε παραμεθόριες περιοχές διατάχτηκε ολιγόωρη επιστράτευση. Το αξιοπερίεργο είναι ότι η κρίση επιλύθηκε σχετικά γρήγορα και έγινε φανερό ότι επρόκειτο για μία διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας.

Ίμια (1996) 

Αναμφίβολα η πιο γνωστή κρίση των ελληνοτουρκικών σχέσεων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Μήλον της έριδος αποτέλεσαν δύο μη κατοικήσιμες βραχονησίδες στο νότιο Αιγαίο. Πολλά έχουν γραφεί και ειπωθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης. Πολλοί κάνουν λόγο για σκόπιμες πολιτικές που στόχευαν στην διπλωματική αποδυνάμωση της Ελλάδας. Κερδισμένη, όμως, δεν ήταν ούτε η Τουρκία, η οποία είδε το διεθνές της κύρος να μειώνεται σημαντικά. Κατά την κρίση των Ιμίων, τρεις Έλληνες αξιωματικοί έχασαν τη ζωή τους μετά την πτώση ελικοπτέρου. Το γεγονός αποδόθηκε σε τεχνικά λάθη και ελαττωματικό εξοπλισμό. Παρόλο αυτά, η κρίση του 1996 εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο αινιγματικά γεγονότα της σύγχρονης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

TEXTΘάνος Μακρογαμβράκης

Illustration Designed by Freepik